گوسفندان اهلی از محبوب‌ترین حیوانات برای انسان‌ها تلقی می‌شوند. این موجودات پرفایده و مطیع اولین گونه‌های اهلی شده در جهان هستند که برای اهداف مختلفی مورد استفاده قرار می‌گیرند.
از آنجایی که فرد دامدار به صورت متمرکز تمام یا بخشی از زمان یا سرمایه خود را صرف پرورش گوسفند و دیگر دام ها می‌کند باید اطلاعات کامل از خصوصیات این حیوانات داشته باشد. او باید بداند که گوسفندان چقدر عمر می‌کنند؟
چرخه زندگی این حیوانات چگونه است و علل بالقوه مرگ و میر زودرس در میان گوسفندان چه مواردی هستند؟
در این مقاله از سایت دام سبز (مرکز خرید گوسفند زنده در تهران) تمام اطلاعات مورد نیاز برای پاسخ به سوالات مطرح شده را در اختیار شما عزیزان قرار خواهیم داد.
با دانستن این قبیل موارد می‌توانید طول عمر گوسفند را با حداکثر بازدهی افزایش دهید و در هنگام خرید و فروش هم سن گوسفند را تشخیص بدهید. تعیین درست سن گوسفند در زمان خرید باعث خواهد شد که یک راس گوسفند پیر را که دیگر توانایی تولیدی چندانی ندارد را به جای گوسفند جوان خریداری نکنید.
مراحل زندگی و رشد یک گوسفند
گوسفندان ماده بالغ (میش) اغلب پس از گذراندن یک دوره آبستنی در فصل بهار یک تا دو بره به دنیا می‌آورند. بره ها پس از تولد سعی می‌کند به هر شکل ممکن در عرض چند دقیقه بایستند و راه بروند.
در صورت موفقیت آمیز بودن این مرحله بره ها را معمولاً همراه با میش مادر در آغل جداگانه‌ای قرار می‌دهند تا آنها را برای مراقبت بیشتر از گله دور نگه دارند. این کار به میش برای ارتباط و پیوند خوردن با بره فرصت می‌دهد.
درست در همین زمان بره اولین شیر مادرش که آغوز نامیده میشود را از میش دریافت می‌کند. بهتره بدانید که آغوز سرشار از ویتامین‌ها، چربی ها و کربوهیدرات ها است. همچنین از بیماری ها جلوگیری کرده و دستگاه گوارش را پاکسازی می‌کند.
در حالت ایده آل بره باید تا حداقل 10 روز پس از تولد، شیر بخورد. البته گاهی اوقات به دلایلی بره ها شیر میش مادر را نمی‌توان دریافت کنند، در این حالت دامداران باید با استفاده از بطری یا شیشه شیر آنها را تغذیه کنند.
فرایند از شیر گرفتن یا انتقال رژیم غذایی بره از شیر مادر به غذای خشک و جامد را می‌توان از 5 تا 14 هفته پس از زایش بره ها شروع کرد.
در بسیاری از مناطق بره ها را تا حدود 5 ماهگی در کنار مادرانشان نگهداری می‌کنند. در این بازه زمانی به آنها بره شیرخوار می‌گویند و کم‌کم پس از رشد دستگاه گوارش این حیوانات قادر به خوردن یونجه، علف و غلات می‌شوند.
گوسفندان تقریبا زمانی که به سن یک سالگی کامل می‌رسند، به عنوان یک گوسفند بالغ شناخته خواهند شد.
سن گوسفند چقدر است؟
به طور معمول گوسفندان اهلی حدود 10 تا 12 سال عمر می‌کنند. با این حال برخی از نژادهای گوسفند ممکن است بیش از 20 سال عمر هم تجربه کنند.
پیر ترین گوسفندی که در کتاب رکوردهای جهانی گینس به رسمت شناخته شده، در سن 23 سالگی تلف شد، یعنی دو برابر سن گوسفندان معمولی را توانست داشته باشد.
سن یک گوسفند را می‌توان با شمارش دندان های جلویی آن تخمین زد. به طور کلی، گوسفند دارای چهار جفت دندان ثنایا در فک پایین، یک پد دندانی یا بدون دندان در فک بالا و حدود 24 دندان آسیاب به سمت پشت است.
تشخیص سن گوسفندان
برای بررسی بیشتر سن گوسفند موارد زیر را همیشه به یاد داشته باشید:
- بره ها معمولا بدون دندان به دنیا می‌آیند و تا دو ماهگی باید هشت دندان شیری داشته باشند.
- هنگامی که گوسفند یک ساله شد، یک جفت دندان ثنایای دائمی جایگزین جفت دندان های میانی در جلوی فک پایین آنها میشود.
- در دوسالگی، گوسفند دارای دو جفت دندان ثنایای دائمی خواهد بود.
- بعد از این مراحل، گوسفندان در سال چهارم طول عمر خود دارای چهار جفت دندان ثنایای دائمی می‌شوند.
- از سن پنج سالگی، دندان های گوسفند شروع به جدا شدن، شکستن یا افتادن می‌کنند.
- در حدود 10 سالگی، گوسفندان به احتمال زیاد تمام دندان های خود را از دست می‌دهند.
همین موضوع از دست دادن دندان یکی از اصلی ترین عواملی است که معمولاً طول عمر گوسفندان را محدود می‌کند. گوسفندی که قادر به چریدن و خوراک خوردن نباشد، ضعیف شده و در سن کمی تلف میشود.
در طول سالیان دراز، گوسفندانی کمی درتاریخ ثبت شده اند که عمر طولانی را کسب کرده باشند. در حالت کلی اگر گوسفندی بتواند سن بالایی را تجربه کند، توجه بسیاری از مردم و رسانه ها را به خود جلب می‌کند.
در ادامه با برخی از گوسفندانی که توانسته اند به خاطر عمر زیاد، مشهور شوند، آشنا خواهید شد.
Methuselina:
یک میش صورت سیاه اسکاتلندی که در مارس 2012 در سن 25 سالگی به خاطر سقوط از صخره مرد. این گوسفند واقعا پیر بود و سن بالایی داشت.
Lucky:
یک میش پولوارث-دورچستر که در نوامبر سال 2009 در کشور استرالیا به دلیل موج گرما بی سابقه در سن 23 سالگی تلف شد و توانست رکورد قابل توجهی را از لحاظ طولانی ترین عمر میان گوسفندان کسب کند.
Grandma:
این گوسفند ماده از نژاد دورست بود که در سن 23 سال و 11 ماهگی در ایالت اورگن آمریکا از پای درآمد.
البته به غیر از این گوسفندان، در چندین منبع شناخته شده دیگر به یک میش اشاره شده که در سال 1989، پس از طول عمر 28 سال و 51 هفته در ولز می‌میرد. به نظر این گوسفند خاص پیرترین گوسفند جهان بوده که حداقلی اطلاعاتی هر چند کم از آن در دست است.
مهم‌ترین خطراتی که عمر یک گوسفند را تهدید می‌کنند
در حالی که پیری و افزایش سن عامل اصلی مرگ گوسفندان غیر پرواری محسوب میشود اما عوامل متعدد دیگری می‌توانند بقای این حیوانات را تهدید کنند. این تهدید ها شامل موارد زیر هستند:
حملات شکارچیان
گوسفندان در معرض خطر حمله حیوانات شکارچی مختلفی هستند. همیشه به خصوص در چراگاه ها، گله گوسفندان خود را با استفاده از سگ های نگهبان از حملات گرگ ها، خرس ها و دیگر حیوانات درنده مراقبت کنید.
خرس گریزلی می‌تواند یک گوسفند کامل را ببلعد، در حالی که گرازهای وحشی می‌توانند در یک حمله ناگهانی به گله، 5 تا 10 گوسفند را خیلی سریع بکشند.
گربه‌های وحشی هم از عقب به گله گوسفندان حمله می‌کنند، در حالی عقاب ها بیشتر بره ها را شکار می‌کنند.
بیماری ها
گوسفندان مستعد ابتلا به بسیاری از بیماری ها هستند. این بیماری ها اکثراً به دلیل عوامل ژنتیکی، مراقبت نامناسب، عدم واکسیناسیون درست گله، نداشتن جایگاه خوب برای نگهداری یا تغذیه نادرست ایجاد می‌شوند.
چند نمونه از مهم ترین بیماری هایی که ممکن است بر سلامت و طول عمر گوسفند ها تاثیر بگذارند عبارتند از:
پنومونی باکتریایی: عفونت تنفسی ناشی از پاستورلا مولتوسیدا که با علائمی همچون بی حالی، تب بالا، مشکل تنفسی، از دست دادن اشتها و سرفه مرطوب و دردناک بروز پیدا می‌کند.
کوکسیدیوز: یک بیماری انگلی خاصی است که با یبوست، کاهش اشتها، کاهش وزن، کم آبی بدن و خونریزی در دیواره روده سلامت گوسفندان را به خطر می‌اندازد.
آنتروتوکسمی (بیماری پرخوری): این بیماری که به عنوان بیماری یک بیماری رایج و خطرناک شناخته میشود، در بره ه بروز می‌کند و باعث بی اشتهایی، تب، بی حالی و ناراحتی شکمی میشود.
و چندین بیماری دیگر که سعی می‌کنیم در یک مقاله جامع به بررسی دقیق تر آنها بپردازیم. این بیماری ها در صورت درمان و کنترل نشدن به شدت بر طول عمر گوسفند تاثیر گذار خواهند بود.
حذف پیر
در اکثر مواقعی که دیگر سن گوسفند زیاد میشود ( این مورد قوچ ها و میش ها اتفاق می‌افتد نه برای بره های پرواری)، دامداران تصمیم به حذف آنها از گله می‌گیرند و اینگونه دام ها را معمولا روانه کشتارگاه می‌کنند.
این تصمیم به دلایل مختلفی گرفته میشود. دلایلی مثل کاهش بهره وری (مثلاً یک میش ممکن است به دلیل آسیب پستانی شدید دیگر قادر به آبستنی نباشد) یا پوسیدگی شدید در ناحیه سم و دندان از اصلی ترین علت های اینگونه تصمیمات می‌باشند.
حذف یک گوسفند پیر از گله نه تنها ضرری ندارد بلکه به دلیل کم شدن مصرف مواردی همچون علوفه و بازگشت مقداری سرمایه به واسطه فروش این دام، برای دامدار بسیار گزنیه مناسبی هم محسوب میشود.
یک دامدار و پرورش دهنده گوسفند باید عملگرا باشد و از اقدامات مفید نترسد. چنین تصمیماتی برای بقای دامداری و سودآوری بیشتر بسیار مهم است.
طول رشد و عمر در گوسفندان
در مورد مدت زمانی که یک گوسفند طول می‌کشد تا به حد کافی رشد کند، باید بگوییم که اصلا تنها به یک عامل سن بستگی ندارد. بلکه به هدف پرورش و مراقبت از آنها و نوع تغذیه برای این گوسفندان مرتبط است.
امروزه در بسیاری از دامداری های مدرن شاهد هستیم که بره های پنج ماهه به اندازه یک بره یک ساله وزن دارد و به هیچ وجه قابل قیاس با یکدیگر نیستند.
به طور کلی برخی از گوسفندان عمدتاً با هدف تولید گوشت پرورش داده می‌شوند و اگر بره های نر و ماده آنها جهت اضافه شدن به گله میش و قوچ ها انتخاب نشوند، اغلب قبل از رسیدن به سن یک سالگی کشتار می‌شوند.
در مزارع پرورش گوسفندی هم که اصلی ترین هدف آنها از نگهداری گوسفند، تولید پشم است، دامداران سعی می‌کنند با انتخاب نژادهای پشمی و تغذیه خوب، تا حد امکان گوسفندان خود را برای تولید پشم حفظ کنند و از این طریق به کسب درآمد می‌پردازند.
اگر دوست دارید درباره میانگین وزنی گوسفندان بدانید، این لینک را حتما دنبال کنید.
اطلاعاتی در مورد سن و زندگی گوسفندان | آشنایی با گوسفند
اگر قصد دارید درباره گوسفندان نکات بیشتر بدانید، در این بخش چند واقعیت مهم از زندگی این حیوانات را با شما به اشتراک می گذاریم.
ظاهر گوسفند
بیشتر گوسفندان دارای یک پوشش ضخیمی از جنس پشم هستند که سالانه با برش این پوشش از بدن آنها برداشته میشود. با اینکه اکثر نژادهای گوسفند دارای پشم سفید رنگ هستند، اما برخی از نژادها به رنگ‌های مختلفی دیگری هم دیده می‌شوند.
آنها همچنین سم هایی دارند که باید به طور دوره‌ای و مرتب کوتاه شوند. در ضمن این حیوانات نشخوارکننده هستند و در دسته پستانداران قرار می‌گیرند. معده آنها دارای حفره های متعددی برای هضم غذا است و از آنجایی که طعمه خوبی برای شکارچیان هستند، تنها برای دفاع می‌توانند فرار کنند.
حرکات سریع و صداهای بلند گوسفندان را می‌ترساند و باعث فرار آنها میشود، بنابراین بهتره که هنگام نزدیک شدن به گوسفند به آرامی حرکت کنید.
با اصول سم چینی گوسفندان اینجا بیشتر آشنا شوید.
رفتارشناسی گوسفندان
گوسفند دوست ندارد که تنها باشد. آنها معمولاً اگر تنها باشند بسیار دچار استرس می‌شوند و به زندگی اجتماعی و گله‌ای علاقه مند هستند.
در گله های بزرگ گوسفند ممکن است، بیش از یک قوچ وجود داشته باشد که در هر فصل جفت گیری با چندین میش جفت گیری را انجام می‌دهند.
خیلی سخت میشود گله‌ای را پیدا کرد که از یک نژاد خالص تشکیل شده باشد. با این حال در کشورهای مثل نیوزلند و استرالیا چنین گله‌هایی که معمولا از نژاد مرینوس هستند به وفور یافت میشود.
تولید مثل
بیشتر قوچ ها در شش ماهگی تا یک سالگی به بلوغ جهت تولید مثل می‌رسند. این در حالی است که میش ها در شش تا هشت ماهگی این سطح از بلوغ را کسب می‌کنند.
اما بسته به خود دامدار میش ها تا سن یک سال بهتره جفت گیری نداشته باشند. فصل جفت گیری گوسفندان معمولا در پاییز اتفاق می‌افتد.
چرخه فحلی نیز در آنها هر 16 تا 17 روز در طول فصل جفت گیری رخ می‌دهد. مدت زمان هرچه فحصلی نیز بین 20 تا 42 ساعت تقریبا متغیر است. اما بیشتر چرخه های 30 تا 35 ساعت طول می‌کشد.
عواملی مانند نژاد، سن میش، شروغ بلوغ و وجود جفت نر بر طول دوره فحلص تاثیر می‌گذارد.
به طور میانگین دوره طبیعی آبستنی میش ها تقریباً 147 روز است. بسته به درجه حرارت و سطح تغذیه میش، دوره آبستنی ممکن است دو تا سه روز کوتاه یا بلند شود. همچنین نژاد میش نیز بر دوره بارداری تاثیر می‌گذارد. به عنوان مثال نژادهای پشم متوسط و گوشتی در مقایسه با نژادهای پشم ریز دوره بارداری کوتاه‌تری دارند.
زایش های متعدد میش
در شرایط طبیعی، گوسفندان در بهار پس از یک دوره پنج ماه آبستنی بره های خود را به دنیا خواهند آورد. در بسیاری از نژادها و گله‌ها مانند نژاد رومانوف دوقلوزایی بسیار رایج است.
حرف آخر
با اینکه طول عمر گوسفندان و تشخیص سن آنها مهم است اما برای اینکه گله سودآوری داشته باشید، باید با نحوه پرورش گوسفند به صورت کامل آَشنا شوید. گوسفندان حیواناتی خاص هستند که نیاز به رسیدگی مستمر دارند. به گله خود اهمیت دهید.
