تغذیه گوسفند به صورت بهینه و کامل باید در عین مقرون به صرفه بودن با صورت همیشگی انجام شود. تهیه یک جیره مغذی در جهت برطرف کردن احتیاجات غذایی گوسفندان یک گله مهمترین اقدامی است که هر پرورش دهنده گوسفند باید آن به بهترین شکل ممکن انجام دهد. اگر در حال خواندن این مطلب هستید، حتما اهمیت این موضوع را درک کرده‌اید و به دنبال رفع نیازهای فیزیولوژیکی و تغذیه‌ای گله گوسفندان خود هستید.
برخلاف ساده به نظر رسیدن موضوع تغذیه گوسفند، باید بگوییم که گوسفندان نیازهایی غذایی مخلفتی دارند که بر حسب نژاد، سن، جنسیت، مرحله پرورش و هدف از پرورش این نیازها متغییر خواهد بود. جهت رفع این نیاز اساسی با توجه به گرانی نهاده های دامی باید بهترین جیره را با استفاده از یک فرمول خاص تهیه کرد. برای دسترسی به چنین فرمول هایی مشورت گرفتن با متخصصان جیره نویس اولین نکته است که متاسفانه اکثر دامدارانی که به شکل سنتی دامداری خود را داره می‌کنند، به آن واقف نیستند.
در این بخش بخوانید: بهترین شیوه خرید گوسفند زنده در تهران
شیوه خوراک دهی گوسفندان چگونه است؟
دامداران گوسفندان خود را به دوشکل نگهداری می‌کنند. یک دسته از آنها با بردن گله گوسفندان خود به مراتع ، سعی می‌کنند بخشی از فرایند تغذیه این حیوانات را با گیاهان چراگاه ها انجام دهند. اما گروه دوم که عمدتا از بره های پرواری نگهداری می‌کنند، برای تغذیه از خوراک هایی که شامل غلات، یونجه، کاه، کنسانتره و مکملهای معدنی ویتامینی می‌شود، استفاده می‌کنند.
تغذیه گوسفند به صورت اساسی باید دارای سه معیار زیر باشد:
- کیفیت خوب
- تعداد وعده کافی
- متعادل بودن از نظر درصد مواد مغذی
ضرورت در نظر گرفتن دوره سازگاری در فرایند تغییر جیره گوسفند
به طور کلی گوسفندان که موجوداتی نشخوارکننده هستند و سیستم گوارشی به نسبت پیچیده‌ای دارند، قادر به هضم غذاهای پرفیبر هستند.
تغییرات ناگهانی در رژیم غذایی گوسفندان می‌تواند بر فرایند هضم شکمبه تاثیر بگذارد و اگر مقادیر زیادی کربوهیدرات مانند کنسانتره هایی شامل ذرت، جو، گندم، کنجاله سویا، ملاس و غیره که دارای فیبر کم و انرژی و پروتئین بالا هستند به یکباره به جیره اضافه شوند ممکن است ph شکمبه را کاهش دهند و مشکلات جدی را برای گوسفند به وجود آورند. از این رو یک نکته اساسی دیگر در هنگام ایجاد یک تغییر در فرمول جیره و خوراک گوسفندان این است که تغییرات در خوراک باید به تدریج انجام شود. برای پیش نیامدن مشکل خاصی در طول این فرایند حتما با دامپزشکان و متخصصان جیره نویس مشورت کنید.
چگونه گوسفندان را چاق کنیم؟
بهترین رژیم غذایی برای رشد گوسفندان سالم، جیره ای است که عمدتاً از علوفه مناسب، غلات و مکمل های معدنی ویتامینی همراه با برخی افزودنی ها مثل پروبیوتیک تشکیل شده باشد. البته باز هم تاکید می‌کنیم گاهی اوقات بنا به وجود مشکلاتی مثل بیماری ها، عدم نگهداری و مراقبت درست از گله گوسفندان، عدم توجه به مسائلی همچون آب مصرفی گله و سن و نوع دام، با وجود تهیه یک جیره کامل، شاهد رشد چندانی چه از نظر تولید محصولات دامی و چه از نظر وزن گیری در گله نیستم.
نوع مواد تشکیل دهنده خوراک گوسفند در هر منطقه ممکن است بنا به فراوانی و قیمت تمام شده، متفاوت باشد. اینکه برای تمامی گله ها بتوان یک جیره مشخصی را در نظر گرفت، اصلا درست نیست.
در این بخش بخوانید: معرفی ویژگی های جایگاه نگهداری گوسفندان
موارد زیر را حتما در تغذیه گوسفندان خود سعی کنید در نظر داشته باشید:
فیبر:
فیبر گیاهان نقش مهمی در عملکرد شکمبه ایفا می‌کند و به طور کلی مقدار فیبر باید بیشتر از 50 درصد باشد.
پروتئین:
به طور تقریبی گوسفندان برای داشتن عملکرد طبیعی شکمبه و رشد مطلوب باکتری های مفید شکمبه به حداقل 7 درصد پروتئین در جیره نیاز دارند. با این حال ممکن است این میزان برای گوسفندان آبستن، میش های شیرده و برخی دیگر از گوسفندان بالغ بیشتر هم شود. البته در نشخوارکنندگان بالغ، تا حدودی کیفیت پروتئین جیره به اندازه کمیت آن مهم نیست.
نسبت کلسیم به فسفر در تغذیه گوسفند: در ادامه بیشتر در مورد مکملهای معدنی صحبت خواهیم کرد، اما در این بخش باید به این نکته اشاره کنیم که برای جلوگیری از ابتلا دام به سنگ های ادراری باید نسبت کلسیم به فسفر را در اندازه‌ای مشخص حفظ کنید.
گوسفند به چه مقدار غذا نیاز دارد؟
مقدار غذای مورد نیاز یک گوسفند اغلب بر اساس ماده خشک تعیین می‌شود. ماده خشک به آنچه که در صورت حذف تمام رطوبت از خوراک باقی می‌ماند، اشاره دارد. به طور معمول مقدار ماده خشکی که یک گوسفند برای تامین نیازهای غذایی خود در روز باید مصرف کند به عوامل زیادی از جمله دما، کیفیت جیره، نوع و سلامت عمومی دام بستگی دارد. با اینکه مقدار مصرف دقیق ماده خشک برای این حیوانات باید طبق نظر جیره نویس مشخص شود اما در حالت میانگین گوسفند باید معمولاً معادل 2 تا 4 درصد وزن بدن خود را از ماده خشک مصرف کند.
در صورتی که از فرمول و جیره خاصی استفاده نمی‌کنید حداقل سعی کنید که مقداری خوراک همیشه در آخور جایگاه وجود داشته باشد.
پیدا کردن خوراک خوب
همانطور که جلوتر گفتیم، یک رژیم غذایی مبتنی بر علوفه برای گوسفندان سالم و بالغ بهترین انتخاب محسوب می‌شود. علوفه را می‌توان به صورت تازه یا خشک تهیه کرد. در دسترس بودن علوفه تازه به شدت به منطقه جغرافیایی شما و آب و هوای آن منطقه بستگی دارد. بسته به محل زندگی و کار شما، ممکن است علوفه های تازه در اکثر مواقع سال در دسترس باشند، اما در بیشتر مناطق چنین امکانی وجود ندارد. لطفاً به خاطر داشته باشید که فقط شرط دسترسی زیادی به علوفه برای رشد گله کافی نیست و باید تمامی مواد مغذی در روند تغذیه گوسفند وجود داشته باشد.
در ضمن اگر به علوفه تازه زیاد دسترسی ندارید، برای جبران این موضوع باید از یونجه به عنوان یک منبع غذایی مهم غذایی بهره ببرید. همچنین از آنجایی که در روش پرورش بسته بیشتر از غلات مثل جو استفاده می‌شود باید ایجاد بیماری نفخ هم دقت کنید.
برای جلوگیری از بروز مشکلات گوارشی باید کل اجزای جیره در تمامی وعده ها با هم یکسان باشد. در صورتی که از خوراک های آماده و کارخانه‌ای استفاده می‌کنید حتما به فرمولاسیون و نوع خوراک که برای چه نوع حیوان تهیه شده است دقت زیادی کنید چون فرمول هایی که برای گونه های دیگر دامی ساخته می‌شوند سطح مس بیشتری دارند که برای گوسفندان مقادیر زیاد مس، بسیار سمی است.
علوفه تازه برای گوسفند
در مناطقی که علوفه تازه به وفور در دسترس است، لازم است که درباره نوع گیاهان چراگاه و رفتارهای طبیعی گوسفند در فرایند تغذیه و هضم خوراک کمی بیشتر تحقیق کنید. گوسفندان حیوانات چرنده‌ای هستند که عمدتاً به خوردن گیاهان گلدار پهن برگ و علف ها تمایل دارند. آنها معمولاً 7 یا 8 ساعت در روز (بیشتر اوایل و اواخر روز به دلیل خنکی بیشتر هوا) چرا می‌کنند.
نکته مهم دیگر در این خصوص این است که قبل از ورود گله به چراگاه باید تا حد امکان گیاهان مرتع از نظر سمی یا غیر سمی بودن بررسی شوند.
در مقایسه با گاو ها، گوسفندان چرندگان دقیق‌تری هستند و بیشتر به دنبال پرارزش ترین گیاهان در مراتع می‌گردند.
مدیریت مراتع
پوشش گیاهی مراتع و چراگاه ها برای رشد و بازسازی به زمان نیاز دارد و این امر با تقسیم مرتع به چند بخش به جهت چرای چرخشی گله، به راحتی امکان پذیر است. به این ترتیب، در حالی که پوشش گیاهی در یک منطقه از مرتع در حال بازسازی است، گوسفندان می‌توانند در بخش دیگری از مرتع به چرا کنند.
اگر چراگاه های خود را به چند قسمت تقسیم نکنید، حتی با وجود وسیع بودن مرتع، گوسفندان بنا به عادتی که دارند بیش از حد از گیاهان تغذیه می‌کنند و در نتجیه به پوشش مرتع آسیب ها جدی وارد می‌شود.
البته سیستم چرخشی و برنامه خاصی که باید آن را دنبال کنید به عوامل زیادی مثل اندازه و نوع پوشش مرتع، جمعیت گله، آب و هوای منطقه، میزان بار انگلی گیاهان و … بستگی دارد.
مسلما یک هکتار مرتع در یک شرایط آب و هوایی خشک به اندازه یک هکتار چراگاه در مناطقی که بارش باران بهتر است، نمی‌تواند برای گوسفندان علوفه یکسانی داشته باشد.
بنابراین بهتره به این موارد هم دقت کنید. ارزش غذایی گیاهان مرتع: با رشد گیاهان و علوفه مراتع، ارزش غذایی آنها بیشتر شده و خوش طعم‌تر می‌شوند.
- درباره نژاد گوسفند افشاری در سایت دام سبز بخوانید.
نگرانی درباره ورود انگل از طریق علوفه مراتع به بدن گوسفندان:
اگر در منطقه‌ای هستید که بار انگلی مراتع شما شدید و نگران کننده است، باید در عین پاکسازی مناسب چراگاه، به مسئله انگل زدایی مرتب گله هم توجه زیاد داشته باشید.
درباره انگل های گوسفندان در یک مقاله مجزا به مباحث مختلفی اشاره کردیم که می‌توانید آن را در سایت دام سبز بخوانید.
یونجه برای گوسفند
یونجه یکی از مهمترین علوفه‌های دامی است که در سراسر جهان کشت می‌شود. این گیاه دارای خواص و ارزش غذایی بالایی است که برای تغذیه گوسفندان بسیار مفید و با ارزش به شمار می‌رود. زمانی که پوشش گیاهی تازه به خصوص در فصل زمستان در دسترس نباشد، باید گوسفندان را با یک جایگزین بسیار مناسب تر به نام یونجه تغذیه کرد.
یونجه علفی است که پس از برداشت قابلیت خشک شدن و ذخیره سازی را دارد. به این ترتیب دامداران می‌توانند در ماه هایی از سال که امکان چرا کردن وجود ندارد، از یونجه‌ای که ذخیره کرده‌اند، برای تغذیه گوسفندان مصرف کنند. چین اول و دوم یونجه بیشتر برای گوسفند توصیه می‌شود. بسته به نوع یونجه‌ای که استفاده می‌کنید.
اگر مزرعه کشاورزی برای کاشت یونجه ندارید، باید این محصول را به صورت وزنی خریداری کنید. در همین خصوص بهتره در فصل مناسب یونجه را خرید کنید تا با قیمت بهتری بتوانید آن را برای گله خود تهیه نمایید.
یونجه دامی به عنوان یک منبع غنی از مواد معدنی، پروتئینی و ویتامینی سبب بهبود فرایند رشد بره ها، تقویت بدنی گوسفند و افزایش تولید مثل و شیر میش ها می‌شود.
هرگز به گوسفندان یونجه کپک زده ندهید و اگر بخشی از یونجه به هر دلیل آلوده شد آن را جدا کنید. برای جلوگیری از تغییر رنگ یا خیس شدن یونجه در برابر نورخورشید، یونجه را داخل یک فضای سرپوشیده و غیر مرطوب نگهداری کنید. در ضمن یونجه باید به صورت خرد شده در اختیار گوسفند قرار بگیرد.
مصرف غلات در جیره گوسفندان
در مورد میش هایی که نه آبستن هستند و نه شیردهی معمولاً نیازی به غلات و کنسانتره ندارند و در عوض بیشتر با علوفه های خشک و یونجه تغذیه می‌شوند. البته این موضوع برای بره های پرواری و میش های آماده برای جفت گیری صدق نمی‌کند.
همچنین برای گوسفندانی که به بیماری هایی مثل پنومونی پیشرونده و انگل های مزمن درگیری هستند، استفاده از مکمل ها و غلات برای آنها مفید است.
جو یکی از مهمترین منابع غذایی برای گوسفند است. این ماده حاوی پروتئین، کربوهیدرات، فیبر، ویتامین ها و انواع مواد معدنی است. اگر گوسفندان به هر دلیل پس از خوردن جو دچار مشکلات گوارشی مثل اسیدوز و نفخ شدند، باید از این به بعد جو را به صورت خرد شده در اختیار گوسفندان قرار دهید.
استفاده از مکمل های ویتامینی و مواد معدنی در جیره غذایی گوسفند
درست به مانند انسان ها، ویتامین ها و مواد معدنی نقش مهمی در تغذیه و سلامت گوسفند ایفا می‌کنند. یک رژیم غذایی مناسب برای گوسفندان، رژیمی است که شامل ویتامین های مختلفی مثل A، E، D باشد.
در خصوص مواد معدنی نیز باید بگوییم که وجود موادی مثل کلسیم، فسفر، منیزیم، سدیم کلرید (نمک)، پتاسیم، گوگرد، آهن، ید، روی، مس، سلنویم و کبالت برای رشد بیشتر گوسفندان در تمامی مراحل زندگی ضروری است.
به طور کلی برخی از این قبیل مواد مغذی با خوراک قابل تامین هستند اما برای اطمینان یافتن از رسیدن مقادیر کافی از آنها به بدن باید از آجرهای معدنی و مکمل های ویتامینی حتما در جیره گله گوسفندان استفاده کنید.
نقش مس در سلامت گوسفند:
مس لازمه سالم ماندن گوسفندان محسوب می‌شود اما مصرف کم یا زیاد آن بسیار برای دام خطرناک است. شما دامداران باید قبل از استفاده از مکمل های حاوی مس، وضعیت بدنی این حیوانات را به طور کامل ارزیابی کنید. مس برای استفاده صحیح از آهن و ایجاد هموگلوبین، جلوگیری از بیماری های گوسفندان، رشد استخوان، سلامت باروری و تولید پشم مورد نیاز است.
کمبود مس باعث ایجاد عوارضی مثل کاهش میزان رشد دام، ایجاد حساسیت به عفونت های باکتریایی، پایین آمدن کیفیت پشم و کم خونی گوسفندان خواهد شد. برای درمان این عوارض حتما از دامپزشک باید کمک گرفت.
کبالت:
علیرغم اینکه کبالت یک ماده معدنی کمیاب است اما یک نیاز ضروری برای سلامت گوسفندان محسوب می‌شود. برای تولید ویتامین B12، برای سلامت باکتری‌های شکمبه، برای سلامت فولات حیاتی و جذب مواد مغذی، کبالت نقش اساسی در بدن گوسفندان ایفا می‌کند.
کمبود کبالت در با عوارضی همچون ترشحات آبکی چشم، کاهش نرخ رشد و زاد و ولد و همچنین کاهش اشتها و کم خونی و حتی مرگ برای این حیوانات همراه است. به جز این موارد ممکن است حتی مقاومت سیستم ایمنی بدن این حیوانات در برابر انگل های گوارشی و برخی دیگر از بیماری ها نیز کاهش پیدا کند. همچنین شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد که کمبود کبالت در میش های آبستن باعث افزایش سقط جنین خواهد شد.
همانطور که گفتیم گوسفندان از این عنصر برای ساخت ویتامین B12 استفاده می‌کنند و عملکرد کوآنزیمی دارد. این حیوانات برای اجرای این فرایند شیمایی کاملا به میکروب های شکمبه خود متکی هستند.
از آنجایی که ذخیره سازی این عنصر در بدن گوسفندان نیز محدود بوده به مصرف مداوم آن نیازمند هستند و برای تامین آن در جیره می‌توان به غیر استفاده از مکمل های معدنی، از خوراک های کنسانتره مغذی و ترکیب مکمل کبالت با نمک لیسیدنی هم استفاده کنید.
سلنیوم:
سلنویم ارتباط نزدیکی با عملکرد سیستم ایمنی و باروری گوسفندان دارد و به عنوان یک آنتی اکسیدان خاص شناخته می‌شود. همچنین برای ایجاد ایمنی در برابر انگل ها و در مراحل پس از بهبودی از آلودگی به انگل از این ماده معدنی استفاده می‌شود. همچنین در ترکیب با ویتامین E، برای جلوگیری و ترمیم آسیب سلولی کاربرد دارد.
روی:
رشد طبیعی و رشد تولید مثلی این حیوانات به مصرف منظم روی در جیره غذایی آنها ارتباط دارد. همچنین برای ایجاد یک سیستم دفاعی مناسب در بدن گوسفندان، برای مقابله با بیماری های دامی مفید است. 4
کلسیم:
کلسیم یک ماده معدنی خاص و مفید است که نقش مهمی در سلامت گوسفندان دارد. این ماده معدنی برای سلامت و زندگی گوسفند بسیار مهم بوده و باید امکان مصرف متعادل آن همیشه برای گوسفندان وجود داشته باشد.
استفاده از مراتع و علفزارها برای تغذیه گوسفندان
چراگاه ها معمولاً اصلی‌ترین و مقرون به صرفه‌ترین منبع تغذیه‌ای برای گوسفندان به خصوص گله های داشتنی محسوب می‌شوند. بسته به پوشش گیاهی این مراتع و خوراک های تکمیلی، می‌توان با یک مدیریت درست از این منابع طبیعی به صورت حداکثری بهره برد.
گیاهان چراگاهی معمولاً در زمانی که بارندگی خوب باشد و در حالت رویشی قرار داشته باشند، دارای انرژی، پروتئین، رطوبت و خوش خوراکی مطلوبی هستند. البته رطوبت بالا به خصوص برای بره ها امکان ایجاد مشکلات گوارشی همچون اسهال را افزایش می‌دهد اما به هر حال از آن برای کاهش هزنیه های تغذیه‌ای گوسفندان می‌توان استفاده کرد.
سیلو یا سیلاژ
سیلو (سیلو کردن) یک اصطلاح عمومی برای خوراک دام است که از تخمیر کنترل شده گیاهان با رطوبت بالا تولید می‌شود. سیلو را می‌توان از علوفه یا غلات تهیه کرد. با این در روند تهیه سازی آن باید توجه ویژه‌ای به حفظ کیفیت آن شود، زیرا سیلو دچار کپک زدگی می‌شود و بیماری های مختلفی با عوارض گوناگون مثل سقط جنین در گله ایجاد می‌کند. البته در دامداری های بزرگ استفاده از این روش می‌تواند بهره اقتصادی بهتری داشته باشد.
ضرورت فراهم کردن منبع آبی سالم برای گوسفندان
به مانند هر موجود زنده دیگری، دسترسی به آب تمیز و سالم برای ادامه حیات و رشد گوسفند بسیار مهم است. مقدار آبی که هر گوسفند باید در طول روز مصرف کند بر اساس دمای محیط، وزن، سطح تولید محصولات دامی و نوع تغذیه گوسفندان تعیین می‌شود اما به طور کلی یک گوسفند غیر شیرده در هر شبانه روز بین 3 تا 14 لیتر می‌تواند آب بخورد.
به طور معمول با افزاش دما، مصرف آب برای این حیوانات هم افزایش پیدا می‌کند و گوسفندانی که بیشتر از علوفه خشک تغذیه می‌شند به دلیل رطوبت پایین این منبع غذایی، به مراتب نیاز به مصرف آب بیشتری هم خواهند داشت.
به جهت اطمینان یافتن از فراهم کردن چنین ماده‌ای برای گوسفندان، باید همواره آبشخور جایگاه نگهداری این حیوانات دارای آب تمیز و شیرین باشد. برای دسترسی بهتر به چنین امکانی می‌توانید از آبخوری های اتوماتیک که همراه با دستگاه های سرمایشی و گرمایشی هستند، برای حفظ دمای آب استفاده کنید.
اگر دامداری شما در منطقه‌ای واقع شده است که احتمال یخ زدگی آب در فصول سرد وجود دارد، با نصب آب گرمکن ها باید از این اتفاق جلوگیری کنید. اگر هم به روش سنتی مثل روشن کردن آتش، برای گرم کردن آب اقدام می‌کنید، باید مراقب آتش سوزی و خطرات این چنینی باشید. در کل به خاطر داشته باشید که نباید از آب با دمای بسیار پایین جهت تغذیه گوسفند استفاده شود چرا که علاوه بر مشکلات گوارشی و بیماری، گوسفندان تمایل چندانی به خوردن چنین آب از خود نشان نمی‌‌دهند.
آخرین قیمت گوسفنده زنده در کشور را از این بخش مشاهده نمایید.
بررسی کوتاه از نحوه هضم غذا در سیستم گوارشی نشخواکنندگان
اگر از حیوانات نشخوارکننده‌ای مانند گوسفند، بز یا گاو مراقبت می‌کنید، باید درباره فرایند و شیوه عملکرد دستگاه گوارش آنها اطلاع داشته باشید. دستگاه گوارش که وظیفه هضم و جذب غذا را برعهده دارد در نشخوارکنندگان از چهار قسمت مختلف تشکیل شده است. وجود چنین قسمت هایی به نشخوارکنندگان این امکان را می‌دهد که به طور بهتری غذاهای علوفه‌ای که عمدتاً از سلولز تشکیل شده اند را هضم و استفاده کنند.
نشخوارکنندگان به سرعت غذا می‌خورند و آن را در چند مرحله تجزیه خواهند کرد. مراحل نشخوار در طول دوره های استراحت این حیوانات اتفاق می‌افتد، به این معنا که نشخوارکنندگان بخش زیادی از علوفه‌ای که خورده‌اند را طی یک فرایند شیمیایی و مکانیکی دوباره می‌جوند و با بلع مجدد غذا را تا حد امکان هضم می‌کنند.
معده نشخوارکنندگان
خیلی اوقات به اشتباه گمان می‌شود که دستگاه گوارش نشخواکنندگان از چهار معده تشکیل شده است اما در حقیقت آنها یک معده با چهار بخش مجزا دارند که اسامی این چهار قسمت عبارتند از:
- هزارلا
- شیردان
- نگاری
- سیرابی یا شکمبه
دستگاه گوارش این حیوانات تقریباً 75 درصد از فضای خالی شکم را اشغال می‌کند و به صورت حدودی تمام سمت چپ بدن را شامل می‌شود و به طور قابل توجهی از سمت راست امتداد می‌یابد.
شکمبه بزرگترین بخش این سیستم هضم و جذب محسوب می‌شود در اصل به یک خمره تخمیر شباهت دارد.
تخمیر توسط مجموعه‌ای غنی و متراکم از میکروب ها و آنزیم های دستگاه گوارش انجام می‌شود. هر میلی لیتر از محتوای شکمبه تقریباً دارای 10 تا 50 میلیارد باکتری، 1 میلیون تک یاخته و تعدای قارچ است.
تغییرات ناگهانی در تغذیه گوسفند می‌تواند این شکبه پیچیده را تحت تاثیر قرار دهد و اگر مقادیر زیادی کربوهیدرات های محلول مانند کنسانتره به جیره اضافه شود، ph شکمبه کاهش می‌یابد و (ph نرمال بین 6 و 7 است) درصد زیادی از این گونه ها از بین می‌رود و در کل بر فرایند هضم تاثیرات نامطلوبی به وجود می‌آید.
فرآیند تخمیر مقدار زیادی گاز تولید می کند. تقریباً 5 لیتر در ساعت برای گوسفند و بز و 30-50 لیتر در ساعت برای گاوهای بالغ – و این مقدار به بالای شکمبه می رسد. این گاز باید به طور منظم از طریق دهان خارج شود. هر چیزی که در وانایی نشخواکنندگان برای آروغ زدن و آزاد کردن منظم این گازها اختلال ایجاد کند، می‌تواند برای سلامت آنها تهدید کننده تلقی شود.
کنسانتره گوسفند و بره پرواری چیست؟
کنسانتره گوسفند و بره پرواری، ترکیبی با ارزش از انواع مختلفی از مواد مغذی است که به‌طور خاص برای تامین پروتئین و انرژی مورد نیاز گوسفندان و بره‌های پرواری ساخته می‌شود. این ماده باعث افزایش وزن و رشد سریع در گوسفندان و بره‌های شده و همچنین بهبود کیفیت گوشت و شیر تولیدی آنها را نیز به دنبال دارد. این ماده غذایی، در تغذیه گوسفندان و بره‌های پرواری بسیار مهم است و در کنار علوفه و خوراک دیگر، به عنوان یکی از ترکیبات پروتئینی مهم محسوب می‌شود.
فرمول کنسانتره بره پرواری
فرمول کنسانتره بره پرواری به دلیل تفاوت‌های جغرافیایی و نوع نژاد گوسفند و بره‌های پرواری در هر منطقه، ممکن است متفاوت باشد. با این حال، فرمول کلی کنسانتره بره پرواری شامل مواد زیر است:
- پروتئین حیوانی: این ماده از منابعی مانند پودر گوشت، پودر استخوان، پودر خون یا پودر ماهی به دست می‌آید. پروتئین حیوانی یکی از اصلی‌ترین مواد تشکیل‌دهنده کنسانتره بره پرواری است و به دلیل داشتن تمام اسیدهای آمینه ضروری، برای رشد و تکامل سالم گوسفندان و بره‌های پرواری بسیار حائز اهمیت است.
- پروتئین گیاهی: این ماده از منابعی مانند سویا، ذرت، عدس و نخود به دست می‌آید. به طور اساسی پروتئین گیاهی به عنوان یکی از مواد تشکیل‌دهنده کنسانتره بره پرواری مورد استفاده قرار می‌گیرد.
- چربی: چربی هم یکی دیگر از منابع انرژی مورد نیاز گوسفندان و بره‌های پرواری می‌باشد که به دلیل دارا بودن اسیدهای چرب ضروری و ویتامین E، مورد استفاده قرار می‌گیرد.
- کربوهیدرات: کربوهیدرات از منابع انرژی مورد نیاز گوسفندان و بره‌های پرواری هستند.
- ویتامین‌ها و مواد معدنی: ویتامین‌ها و مواد معدنی از اجزای تشکیل‌دهنده کنسانتره بره پرواری می‌باشند که به دلایل بسیار زیاد، نقش اساسی در رشد این حیوانات برعهده دارند.
اجزا تشکیل دهنده کنسانتره بره پرواری
پودر گوشت، پودر ماهی، کنجاله کلزا، پودر استخوان، ذرت، سویا، تخم پنبه، سبوس گندم، جو، توکسین بایندر، مکمل های ویتامینی و معدنی و افزودنی های مجاز.
تغذیه خزشی یا کریپ فیدینگ
تغذیه خزشی روشی موثر برای تامین خوراک مورد نیاز بره ها در جهت رشد بهتر آنها است. این روش به وسیله در دسترس قرار دادن بیشتر علوفه و کنسانتره برای بره‌های گوسفندان، سرعت رشد این حیوانات را به خصوص در فصل زمستان که از مراتع نمی‌توان استفاده کرد، بهبود می‌بخشند.بره هایی که با استفاده از این روش روند تغذیه آنان انجام می‌گیرد، معمولاً سریع‌تر از هم نوعان خود فرایند رشد و وزن‌گیری را طی خواهند کرد.
تغذیه خزشی به بره های جوان غذا خوردن را آموزش می‌دهد، استرس ناشی از شیر گرفتن زود هنگام آنان را کاهش می‌دهد و سرعت رشد شکمبه این حیوانات را بیشتر خواهد کرد.
از آنجایی که بره‌های شیر مست پتانسیل بالایی برای رشد کردن دارند، ضریب تبدیل بهتری نیز نسبت به گوسفندان مسن‌تر خواهند داشت، از این رو در صورت نداشتن انگل داخلی و بیماری ها، می‌تواند سود مناسبی را نصیب دامداران نمایند.در ضمن برای نتیجه گیری بهتر باید در کنار ترکیب کنسانتره و علوفه که توسط شخص جیره نویس باید فرمول آن تهیه شود، برای نتیجه گیری بهتر باید از پروبیوتیک‌ها، مکملهای معدنی و آخور و آبشخور تمیز با اندازه‌ی استاندارد استفاده کنید.
پیشنهاد می‌شود که بره ها و بزغاله‌ها از 10 روزگی به بعد با ترکیب غذایی کریپ فیدینگ کم‌کم آشنا شوند. برای این منظور بهتره از کنجاله سویا البته با مشورت افراد متخصص جیره نویس نیز استفاده نمایید.
وقتی که بره‌ها جوان هستند، خوراک‌هایی با اندازه کوچک برای آنها خوش طعم تر و قابل هضم‌تر هستند. کم‌کم با افزایش سن خوراک با اندازه درشت تر را ترجیح می‌دهند. با افزایش سن بره‌ها می‌توان برخی محتویات جیره را بسته به شرایط گوناگون تغییر داد.در ضمن توجه داشته باشید که بره ها و بزغاله‌های تغذیه شده با سیستم کریپ فیدینگ بیشتر مستعد ابتلا به نفخ، اسیدوز و آنتروتوکسمی هستند. برای این منظور باید ضمن استفاده از مکملهای بافری از واکسن آنتروتوکسمی نیز استفاده کرد.
اگر میش مادر این بره ها واکسن را چند هفته قبل از زایش دریافت نکرده باشد باید اینگونه بره ها اولین واکسیناسیون خود را برای بیماری پرخوری در سن تقریباً چهار هفتگی دریافت کنند.
اگر قصد استفاده از تغذیه خزشی را دارید، حتما موارد مختلف را در نظر بگیرید و به مقرون به صرفه بودن یا نبودن آن نیز توجه کنید. تغذیه خزشی برای بره ها نسبت به بزغاله‌ها، معمولا سود بیشتری را نصیب دامداران می‌کند.
برای کسب اطلاعات بیشتر در خصوص اصول مراقبت و زایمان میش آبستن این لینک را حتما مطالعه کنید.
روش‌هایی جهت کنترل هزنیه‌های خوراک گله گوسفندان
همانطور که مطلع هستید، چیزی در حدود 70 درصد از هزنیه‌های یک واحد دامپروری صرف تهیه خوراک و جیره می‌شود. صرف نظر از نوع دام، اگر این هزنیه ها به شکل درستی مدیریت و مصرف نشوند، نه تنها شما دامداران از نظر مالی دچار زیان خواهید شد، بلکه از نظر زمانی نیز خسارت خواهید دید.
متاسفانه در طی چند سال گذشته تمامی اقلام تشکیل دهنده یک جیره مناسب دچار افزایش قیمت شدید شده‌اند و همین مسئله باعث شده که بسیاری از واحدهای سنتی و کم بازده حتی با وجود گرانی قیمت دام و محصولات تولیدی آنها، حتی دچار ورشکستگی شوند و به غیر از بره ها و گوساله‌‌ها، دام های مولد خود را نیز روانه کشتارگاه‌ها کنند.
با این حال، برخی اقدامات مهم در زمینه کاهش هزنیه‌های مرتبط با خوراک وجود دارند که در صورت انجام آنها، به جز حفظ رشد و تولید اعضای گله، بهتر قادر به استفاده از منابع مالی خود خواهید بود.
از جیره‌های متعادل و بالانس شده استفاده کنید:
اولین قدم برای کاهش هزنیه‌های مرتبط با تولید خوراک، تنظیم دقیق اقلام مورد نیاز حیوانات پرورشی واحد دامپروری است. البته رسیدن به یک فرمول بهینه و مقرون به صرفه نیازمند بررسی دقیق از سوی کارشناسان جیره نویس است. آنها با در نظر گرفتن شرایط گله مثل وزن، سن، مرحله تولید، جنسیت و همچنین قیمت اقلام موجود در منطقه‌ای که دامداری شما در آنجا واقع است، سعی می‌کنند با توجه به دانش و تجربه خود بهترین فرمول را برای جیره حیوانات پرورشی شما تهیه نمایند.
در کنار بهره مندی از علم یک متخصص جیره نویس با تجربه، بهتره همیشه در واحد دامپروری خود یک ترازو یا باسکول جهت وزن کردن دام ها و خوراک داشته باشید و به هیچ وجه از تخمین استفاده نکنید.
گوسفندان یا گاوهای خود را به گروه‌های مختلف تقسیم کنید:
از آنجایی که در یک واحد دامداری ممکن است میش آبستن، قوچ، بره، گاو ماده، گوساله نر و غیره وجود داشته باشد و با توجه به اینکه هر کدام از این حیوانات نیازهای غذایی مختلفی دارند، بهتره آنها را در محیط دامداری از هم جدا کرده و برای هر گروه نیز به صورت جداگانه اقدام به جیره نویسی و تهیه خوراک نمایید. این عمل ضمن حفظ روند رو به رشد این حیوانات از هدر رفت خوراک نیز جلوگیری به عمل می‌آورد.
اگر هم گله شما از نظر اندازه و نوع دام یکنواخت باشد که برنامه تغذیه آنها بسیار ساده تر قابل تهیه است.
اختلاط گونه ها و نژادهای مختلف در یک مکان مشخص برای خوراک دهی اصلا پیشنهاد نمی‌شود. حتی دام‌های شیری نیز باید بر اساس نژاد، سن و پتانسیل ژنتیکی که دارند در گروه های مختلف عملیات تغذیه آنها انجام شود.
در ابتدای فصل پرواربندی یا گله داری بودجه خود را مدیریت کنید:
خیلی وقت ها شاهد این موضوع هستیم که دامداران کم تجربه در همان ابتدای فصل شروع کار خود، بیشتر سرمایه در دسترس خود را صرف تهیه دام یا دامداری می‌کنند و به موضوع سرمایه مورد نیاز جهت تهیه خوراک به صورت عمده در فصل مناسب بی اعتنا هستند. به نظر تیم کارشناسی سایت دام سبز اگر به تازگی قصد ورود به این شغل را دارید بهتره تا حد امکان اصلا به سراغ خرید یک دامداری مجهز نروید و با اجاره کردن یک دامداری با شرایط مناسب، کسب و کار خود را آغاز نمایید. بهتره بودجه اولیه خود را صرف تهیه نژادهای پربازده و خوراک مقرون به صرفه نمایید.
از غلات خرد شده و مکملهای مختلف حتما استفاده نمایید:
اگرچه از نظر بسیاری از افراد، آسیاب کردن و اختلاط کردن اصولی اجزای تشکیل دهنده یک جیره غذایی برای گوسفندان و گاو‌ها اتلاف هزنیه و انرژی است، اما جالب است بدانید که اگر جیره بالانس نباشد و غلات موجود در آن به خوبی خرد نشده باشد، بیش از یک سوم آن به صورت استفاده نشده از طریق کود از دامداری شما خارج خواهد شد. به جز توجه به این موضوع حتما سعی کنید که از مکملهای معدنی، ویتامینی، بافری و پروبیوتیک در جیره استفاده کنید.
انواع ویتامین مورد نیاز برای گوسفندان
همانطور که گفتیم گوسفند برای سالم ماندن و داشتن یک روند طبیعی رشد و تولید باید از انواع مواد معدنی و ویتامین ها تغذیه شود. بسته به شرایط، ممکن است فقط برخی از این مواد مغذی را از جیره غذایی دریافت کنند و برای باقی نیاز خود باید برای این حیوانات از مکملهای مخصوص استفاده کنید.
ویتامین E: این ویتامین به طور منظم برای حفظ سلامت بدنی گوسفند مورد نیاز است و از طریق علوفه درصد زیادی از نیاز این حیوانات به آن قابل تامین است. با این حال هر چه یونجه برای مدت زمان بیشتری ذخیره شود، بیشتر ویتامین های خود را از دست خواهد داد.
ترکیب ویتامین E با سلنیوم برای جلوگیری و ترمیم آسیب های سلولی کاربرد دارد. همچنین برای جلوگیری از بیماری عضله سفید، تولید مثل و شیردهی بهتر، رشد و عملکرد سیستم ایمنی وجود آن در جیره ضروری است.
ویتامین D: طی یک فرایند شیمیایی در پوست به طور طبیعی ویتامین D تولید می‌شود اما برای رسیدن به تولید کافی آن باید گوسفندان به مقدار مناسبی زیر نور خورشید روزانه قرار بگیرند. در طول زمستان که بیشتر گله گوسفندان در محیط های بسته نگهداری می‌شوند، برای تامین نیاز این حیوانات به این نوع ویتامین باید از مکمل استفاده شود. در ضمن ویتامین D برای جذب کلسیم و منیزیم ضروری است.
ویتامین های C و B: با علمکرد صحیح سیستم گوارشی، گوسفندان قادر به جذب این نوع ویتامین ها هستند. در صورت وجود بیماری گوارشی در میان گله باید ضمن تزریق این نوع ویتامین ها، خیلی سریع به فکر درمان این مشکل نیز باشید.
